Kamu Personelinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Nedir?

Türkiye’de kamu personeli, işyerinde ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştığında çalışmaktan kaçınma hakkını kullanarak sağlığını koruyabilir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile düzenlenen bu hak, hem özel sektör hem de kamu çalışanlarını kapsıyor. Özellikle mobbing, fiziksel riskler veya sağlıksız çalışma koşulları gibi durumlarda devreye giriyor. 22 Eylül 2025 itibarıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2025/3 sayılı Genelgesi, bu hakkın kullanımını kolaylaştırmak için yeni yönergeler getirdi. Peki, çalışmaktan kaçınma hakkı nedir, bu süreçte maaş ve diğer haklar nasıl korunur? İşte güncel verilere dayalı detaylar…

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Nedir?

6331 sayılı Kanun’un 13. maddesi, çalışmaktan kaçınma hakkını “çalışanların, işyerinde ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında çalışmayı durdurma veya güvenli bir bölgeye çekilme hakkı” olarak tanımlıyor. Bu tehlike, fiziksel (örneğin, güvensiz makine), kimyasal (toksik madde), biyolojik (salgın riski) veya psikolojik (mobbing gibi) olabilir. Kamu personeli için bu hak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) ile uyumlu şekilde uygulanıyor. 2025 Genelgesi, mobbingin “psikolojik tehlike” olarak değerlendirilebileceğini vurgulayarak, bu hakkın kapsamını genişletti.

Örnek Senaryolar:

• Bir okulda öğretmen, sürekli mobbing nedeniyle ruh sağlığının bozulduğunu beyan ederse.
• Bir hastanede hemşire, yetersiz koruyucu ekipmanla çalışmaya zorlanırsa.
• Belediyede işçi, tehlikeli bir inşaat alanında güvensiz koşullarda görevlendirilirse.

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Kullanımı: Adım Adım Süreç

1. Tehlikenin Bildirimi: Çalışan, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) kuruluna veya işverene (kamu kurumunda amir veya idare) tehlikeyi bildirir. 2025 Genelgesi, bildirimlerin yazılı yapılmasını teşvik ediyor.
2. İnceleme ve Karar: İSG kurulu veya idare, durumu değerlendirir ve tutanak tutar. Acil durumlarda 24 saat içinde karar verilmeli.
3. Çalışmayı Durdurma: Tehlike ciddi ve yakınsa, çalışan gerekli önlemler alınıncaya kadar çalışmayı durdurabilir. Güvenli bölgeye geçiş hakkı da var.
4. İşe Dönüş: İdare, tehlikeyi ortadan kaldırdığında çalışanı bilgilendirir. Çalışan, güvenli bulmazsa hakkı devam eder.

Maaş ve Haklar Korunuyor mu?

6331 sayılı Kanun’un 13. maddesi, çalışmaktan kaçınma hakkı süresince maaş ve tüm hakların korunacağını garanti ediyor:

• Maaş Ödemesi: Kamu personeli, bu süreçte maaşından kesinti yaşamaz. Örneğin, 50.000 TL maaş alan bir memur, çalışmayı durdursa da tam maaş alır.
• Sigorta Primleri: İşveren (kamu idaresi), SGK primlerini ödemeye devam eder. 2025’te prim kesintisi şikayetleri için TİHEK’e başvuru yolu açıldı.
• Kıdem ve İhbar Tazminatı: Bu hak, iş akdinin feshini engeller. İşveren, çalışmaktan kaçınma nedeniyle memuru işten çıkaramaz; aksi halde haksız fesih davası açılabilir.
• Diğer Haklar: Yıllık izin, sosyal yardım (tediye gibi) veya promosyon hakları etkilenmez. 2025’te kamu işçileri için 90.000 TL’ye varan promosyonlar bu süreçten bağımsız ödeniyor.

Örnek: 2024’te bir belediye işçisi, tehlikeli bir çalışma alanında çalışmayı durdurdu; maaş ve 75.000 TL promosyonu tam ödendi. Danıştay, idarenin kesinti yapamayacağını teyit etti.

İş Güvencesi ve İşverenin Yükümlülükleri

Kanun, çalışmaktan kaçınma hakkı kullanan personelin işten çıkarılmasını veya cezalandırılmasını yasaklıyor. 2025 Genelgesi, idarelere bu konuda eğitim zorunluluğu getirdi. İşveren (kamu idaresi) şunları yapmakla yükümlü:

• Tehlikeyi Giderme: Hızlıca önlem almalı; örneğin, mobbing için disiplin soruşturması başlatmalı.
• Bilgilendirme: Çalışanı, tehlikenin giderildiğine dair yazılı bilgilendirmeli.
• Hak Koruması: Maaş, prim ve diğer hakları kesintisiz ödemeli.

Eğer idare yükümlülüklerini yerine getirmezse, TİHEK’e (444 7 907) veya savcılığa şikayet edilebilir. 2025’te TİHEK, mobbing temelli çalışmaktan kaçınma şikayetlerinde %15 artış raporladı.

Çalışmaya Dönüş: Ne Zaman ve Nasıl?

Tehlike ortadan kalktığında, idare çalışanı yazılı olarak bilgilendirir. Çalışan, koşulların güvenli olduğuna kanaat getirirse işe döner. Ancak, tehlike devam ederse (örneğin, mobbing durdurulmazsa), hak kullanımı sürüyor. Danıştay, 2025’te bir öğretmenin mobbing nedeniyle çalışmayı durdurmasını haklı buldu; idare, önlem almadan dönüş talep edemedi.

Sonuç: Haklarınızı Bilin, Güvence Altında Kalın!

Kamu personeli, 6331 sayılı Kanun’la çalışmaktan kaçınma hakkını kullanarak ciddi tehlikelerden korunabilir. 22 Eylül 2025 verilerine göre, maaş, sigorta ve diğer haklar bu süreçte tam korunuyor. Mobbing gibi psikolojik risklerde artış, bu hakkı daha kritik kılıyor. İdareye bildirim yapın, İSG kurulunu bilgilendirin ve gerekirse TİHEK’ten destek alın. Güvenli bir işyeri sizin hakkınız – sessiz kalmayın!

Sizce bu hak yeterince biliniyor mu? Deneyimlerinizi paylaşın!