Kamu Personeli için Mobbingle Mücadele Rehberi

Kamu sektöründe psikolojik taciz (mobbing), 1980’lerden beri artan bir sorun olarak memur ve işçilerin çalışma hayatını zehir ediyor. Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı gibi kurumlarında sıkça karşılaşılan bu durum, bireylerin ruh sağlığını ve verimliliğini olumsuz etkiliyor. 22 Eylül 2025 itibarıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayınladığı yeni rehberlik notu, kamu personelinin mobbing’e karşı izleyebileceği idari ve yargısal yolları detaylandırdı. Uzmanlar, erken müdahalenin önemini vurgularken, Anayasa Mahkemesi’nin son içtihatları umut verici gelişmeler sunuyor. Peki, kamu personeli mobbing mağduriyetinde ne yapmalı? İşte hukuki çerçeve ve çözüm yolları…

Mobbing Nedir ve Kamu Sektöründe Neden Yaygın?

Psikolojik taciz, işyerinde sistematik olarak bireyi yıldırma, dışlama veya küçük düşürme eylemleri olarak tanımlanıyor. Kamu personelinde, haksız disiplin soruşturmaları, görev yeri değişiklikleri veya eşitsiz iş yükü gibi yöntemlerle karşımıza çıkıyor. Anayasa’nın 17. maddesiyle korunan manevi bütünlük hakkı, 10. maddedeki eşitlik ve 49. maddedeki çalışma hakkı, mobbing mağdurlarını güvence altına alıyor. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) işbirliği ve adil davranış ilkelerini vurgulasa da, mobbing’i doğrudan düzenlemiyor. 2011 Başbakanlık Genelgesi ve 2016 Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) Kanunu, kamu ve özel sektörü kapsayan ilk adımlar oldu. Ayrıca, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, mobbing’i “iş sağlığı riski” olarak ele alıyor.

Uzmanlara göre, kamu sektöründe mobbing vakaları %30 arttı; Danıştay içtihatları ise son 2 yılda mobbing’i “kişisel kusur” olarak tazminatla sonuçlandırdı. Çalışma Bakanlığı, Eylül 2025’te yayınladığı genelgeyle idari soruşturmaları hızlandırdı.

İdari Başvuru Yolları: Yargıya Gitmeden Önce Ne Yapılmalı?

Kamu personeli, mobbing mağduriyetini yargıya taşımadan önce idari yolları tüketmeli; bu, delil toplama açısından kritik. İşte adım adım seçenekler:

1. İdareye Şikâyet Başvurusu: Anayasa’nın 74. ve DMK’nın 21. maddesi gereği, amire veya kuruma yazılı şikâyet edilebilir. İdare, 60 gün içinde yanıt vermek zorunda; aksi halde hukuki sorumluluk doğar. Devlet Memurları Şikâyet Yönetmeliği’ne göre, karar 10 gün içinde itiraz edilebilir. Danıştay 2. Dairesi’nin 2020 kararında, idari şikâyetin soruşturma raporuyla mobbing ispatı için delil olduğu vurgulandı. Başhemşire mobbing davasında, şikâyet disiplin cezasıyla sonuçlandı.
2. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru: 6328 sayılı Kanun’la idari şikâyetleri inceleyen Ombudsman, 60 gün yanıt alınmazsa 6 ay içinde başvurulabilir. Kararlar öneri niteliğinde, ama mobbing vakalarında idareye inceleme talimatı veriyor. TİHEK entegrasyonuyla ayrımcılık iddiaları güçleniyor.
3. Kamu Görevlileri Etik Kurulu’na Başvuru: 5176 sayılı Kanun’la genel müdür düzeyindeki tacizler inceleniyor. Kararlar 3 ayda bildiriliyor; disiplin kovuşturmalarına engel değil. Ancak, alt kademeler için sınırlı etki gösteriyor.
4. TİHEK’e Başvuru: 6701 sayılı Kanun’la ayrımcılık ve taciz şikâyetleri 3 ayda inceleniyor. İdari para cezası (1.000-15.000 TL) uygulanabiliyor; uzlaşma teşviki var. 2025’te TİHEK, mobbing şikâyetlerini %25 artırdı.
5. İsnat ve İftiralara Karşı Korunma: DMK 25. maddesiyle haksız şikâyetlerde savcılığa dava açılması talep edilebilir. 4483 sayılı Kanun soruşturma izni gerektiriyor.
6. Çalışmaktan Kaçınma Hakkı: 6331 sayılı Kanun’un 13. maddesiyle “ciddi tehlike”de (mobbing dahil) çalışmayı durdurma hakkı var. Maaş korunuyor; prosedür izlenmeli.

Yargısal Çözüm Yolları: Tazminat ve İptal Davaları

İdari yollar yetersiz kalırsa yargı devreye giriyor:

1. İptal Davası: Mobbing amaçlı atama veya disiplin cezası için idari yargıda dava açılabilir. Danıştay, “yetki saptırması” (hizmet dışı amaç) durumunda iptal veriyor. 2024’te bir doktor mobbing davası, görev değişikliğini iptal ettirdi.
2. Tam Yargı Davası: Zarar tazmini için açılır. Manevi tazminat, stres ve sağlık kaybını telafi eder. Danıştay, “kişisel kusur”da idareyi sorumlu tutuyor; 2025 içtihatlarında tazminatlar 50.000-100.000 TL’ye ulaştı.
3. Savcılığa Şikâyet: Görevi kötüye kullanma suçu için (TCK 257) şikâyet edilebilir. 4483 sayılı Kanun izni şart; mobbing “suç” niteliğindeyse kovuşturma açılır.
4. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru: Tüm yollar tüketildikten sonra, Anayasa’nın 17. (manevi bütünlük) ve 36. (adil yargı) maddelerine dayanılarak yapılır. AYM, 2025’te bir öğretmen mobbing başvurusunda erişim hakkını ihlal buldu; mobbing’in “sistematik” olması şartı vurgulandı.

Uzman Görüşü: Mobbing’e Karşı Etkin Koruma Şart

Hukukçu Prof. Dr. Ayşe Demir, “Kamu personeli mobbing’de idari yolları delil olarak kullanmalı. TİHEK ve Ombudsman’ın yaptırımları artsın; özel yasa eksikliği giderilmeli” diyor. Çalışma Bakanlığı, 2025 genelgesinde mobbing eğitimlerini zorunlu kıldı.

Sonuç: Erken Müdahale, Gücünüzü Korur

Kamu personeli, mobbing mağduriyetinde idari şikâyetten yargıya uzanan yolları bilmeli. Anayasa ve uluslararası taahhütler (Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı) koruma sağlıyor, ama ispat zorluğu var. Kurumunuzun etik birimine başvurun; TİHEK hattı (444 7 907) 7/24 destek veriyor. Mobbing, sessiz kalmayın – hakkınızı arayın!

Sizce mobbing için özel yasa gerekli mi? Deneyimlerinizi paylaşın!